1. Umowa z mechanikiem
Najczęściej zawieraną umową między warsztatem samochodowym, a klientem jest umowa o dzieło. Dla swojej skuteczności nie wymaga ona formy pisemnej, dlatego też w praktyce najczęściej dochodzi do zawarcia takiej umowy w formie ustnej. Przez umowę o dzieło strony zobowiązują się do wykonania wzajemnych obowiązków – warsztat, czyli wykonawca do wykonania dzieła, czyli naprawy samochodu, a klient jako zamawiający do zapłaty określonego wynagrodzenia.
Może się jednak zdarzyć, że klient nie chce lub nie może zapłacić w momencie odebrania pojazdu, bo na przykład uznał, że usługa nie została prawidłowo wykonana, że ma wady, bądź zostały wykonane prace nie objęte ustaleniami. Czy w takiej sytuacji mechanik może odmówić wydania pojazdu klientowi?
2. Prawo zatrzymania
Przepisy kodeksu cywilnego przewidują tzw. prawo zatrzymania, które umożliwia zatrzymanie rzeczy, na którą zostały poczynione nakłady do momentu zaspokojenia wierzytelności.
Art. 461 § 1 Kodeksu cywilnego
„Zobowiązany do wydania cudzej rzeczy może ją zatrzymać aż do chwili zaspokojenia lub zabezpieczenia przysługujących mu roszczeń o zwrot nakładów na rzecz oraz roszczeń o naprawienie szkody przez rzecz wyrządzonej (prawo zatrzymania).“
Jednak nie wszystko wydaję się takie oczywiste jak wygląda. Przytoczony przepis nie ma zastosowania w opisywanym przypadku, albowiem tyczy się “poniesionych nakładów“. Wykonane prace naprawcze pojazdu nie są nakładem, a świadczeniem, dlatego też mechanik nie może skutecznie się na niego powoływać.
“Poniesienie nakładów” oznacza dobrowolne użycie własnych dóbr majątkowych na rzecz innej osoby niezależnie od woli tej osoby, czyli nawet jeśli nie wyraziła zgody na dokonanie takich nakładów. Natomiast świadczeniem jest zachowanie się dłużnika, którego celem jest wypełnienie ciążącego na nim obowiązku wynikającego ze stosunku prawnego (umowy).
I niech Cię nie zwiedzie słowo “dłużnik”, bo to nie tylko zapłata należności. W umowie między warsztatem, a właścicielem pojazdu mamy do czynienia ze świadczeniem wzajemny – jedna strona umowy płaci, a druga wykonuje usługę naprawy, dlatego strony będą wzajemnie wobec siebie dłużnikami i wierzycielami.
Poniższe orzeczenie Sądu Apelacyjnego potwierdza wskazane stanowisko.
„Treść prawa zatrzymania regulowanego art. 461 § 1 KC nie może stanowić podstawy do zatrzymania przez pozwanego całego pojazdu z powodu nieuregulowania należności za naprawę silnika, gdyż wynagrodzenie za naprawę samochodu nie jest nakładem na rzecz w rozumieniu tego przepisu. Tym samym pozwany realizujący naprawę nie może bronić się w postępowaniu o zapłatę zarzutem legalności swojego działania, co za tym idzie co do zasady ustalenie odpowiedzialności deliktowej pozwanego było możliwe.“
Pojawia się też pytanie, co z zakupionymi przez warsztat częściami do naprawy pojazdu? W momencie połączenia części użytych przez mechanika z samochodem, stają się one częścią składową samochodu (art. 47 k.c., czyli nie może być rozłączona bez uszkodzenia lub istotnej zmiany całości) i nie mogą podlegać oddzielnej wycenie, ale stanowią postawę do wyceny dzieła (całościowego wykonania usługi). Ponadto w momencie ich zamontowania w pojeździe przestają być własnością warsztatu samochodowego, a stają się własnością klienta – właściciela pojazdu. Warsztat może więc domagać się jedynie zapłaty ceny.
3. A więc…?
Reasumując, mechanik nie może odmówić wydania pojazdu klientowi. Taka odmowa może skończyć postępowaniem zarówno na drodze cywilnej jak i karnej, w tytułu przywłaszczenia. Warsztatowi przysługuje jedynie roszczenie o zapłatę należności w tytułu wykonania działa. W celu ich wyegzekwowania należy zaczynać od wystawienia i wysłania zestawienia wykonanych prac, faktury oraz wezwania do zapłaty. Jeśli to okaże się nieskuteczne przysługuje jedynie dochodzenie swoim roszczeń na drodze postępowania sądowego występując z pozwem o zapłatę.