Karty podarunkowe, bony czy vouchery są bardzo popularną formą prezentów lub też sposobem sklepu w przypadku zwrotu zakupionego towaru. W większości przypadków mają one ograniczony termin ważności, w jakim powinny zostać zrealizowane, co wynika z regulamin sklepu. Czy jest to właściwa praktyka? Sąd Okręgowy w Słupsku uznał, że NIE.
Od czego się zaczęło?
Sprawa dotyczyła klienta jednego z większych sklepów w Polsce, który zakupił kartę prezentową o nominale 100 zł. Karta ta nie została użyta w ciągu roku i utraciła ważność. Klienta zwrócił się więc do klepu pismem, o ponowną aktywację karty. W odpowiedzi sklep odmówił przywrócenia środków na karcie. Klient zdecydował się więc wystąpić do sądu, z powództwem o zwrot kwoty 100 złotych wraz z ustawowymi odsetkami, na konto bankowe.
W odpowiedzi na pozwu sklep wskazał, że o ile nie kwestionuje okoliczności faktycznych przedstawionych przez klienta, to karta prezentowa nie jest elektronicznym instrumentem płatniczym w rozumieniu art. 2 pkt 10 ustawy o usługach płatniczych, dlatego też sklep nie jest zobowiązany do zwrotu zapłaconej sumy. Datę ważności karty określa sprzedawca i nie ma on obowiązku przedłużania ważności karty lub wypłacenia pieniędzy, gdy wygaśnie termin jej ważności.
Ponadto sklep podniósł, że jako wydawca karty prezentowej ma prawo odmówić przywrócenia środków pieniężnych oraz odmówić ponownej aktywacji nieważnej karty, gdyż polskie prawo nie reguluje kwestii kart podarunkowych, w tym w szczególności przepisów wskazujących na minimalną datę ważności karty po aktywacji.
Klient nadto wskazał na rozprawie, że zapisy regulaminu kart prezentowych są sprzeczne z art. 385[3] pkt 12 k.c., bowiem godzą w dobre obyczaje. Zwrócił uwagę na okoliczność, że brak jest w regulaminie zapisu co dzieje się ze środkami pochodzącymi z niewykorzystanej karty, a pozwany nie mógłby wprowadzić zapisu, że środki te przepadają, ponieważ byłaby to tzw. klauzula abuzywna.
Zapisy jakie znalazły się w regulaminie sklepu
- “Karta prezentowa nie podlega wymianie na środki pieniężne (gotówkę) w całości lub w części oraz nie może zostać zwrócona wydawcy.“
- “W świetle regulaminu, karta prezentowa nie jest elektronicznym instrumentem płatniczym ani elektroniczną kartą płatniczą, jest natomiast formą bonu towarowego.“
- “Karta prezentowa jest ważna i aktywna przez okres kolejnych 12 miesięcy od daty jej zakupu z zastrzeżeniem punktu III.6.“
- “Karta prezentowa po przekroczeniu terminu jej ważności jest nieważna i nie jest możliwe jej ponowne doładowanie.“
Stanowisko Sądu
Sąd wskazał, że istota sporu sprowadzała się do tego, czy zapisy regulaminu pozwanej spółki uniemożliwiające ponowną aktywację karty prezentowej i ponowne jej doładowanie po upływie okresu jej ważności, przy jednoczesnym braku zapisu dotyczącego losu niewykorzystanych środków, mają charakter niedozwolony.
Ponadto klient nie mógł domagać się zwrotu pieniędzy ani w okresie ważności karty, ani po upływie terminu jej ważności. Niejako zapłacił z góry za towar o wartości równej wartości nominalnej karty, którego ostatecznie nie uzyskał wskutek upływu terminu ważności karty prezentowej. Sklep otrzymał więc środki finansowe, ostatecznie nie wydając towaru i bezwzględnie wykluczając możliwość jego wydania po upływie terminu ważności karty prezentowej, bez jednoczesnego umożliwienia klientowi jakiegokolwiek wpływu na taki stan rzeczy. W konsekwencji sklep zyskał ostatecznie kwotę 100 złotych bez spełnienia świadczenia wydania rzeczy po stronie klepu i tym samym bez żadnej korzyści po stronie konsumenta.
Wyrok Sądu Okręgowego w Słupsku z dnia 6 marca 2020 r., sygn. akt I C 3865/19
„W konkluzji uznano, że przedmiotowe postanowienia regulaminu są sprzeczne z dobrymi obyczajami rażąco naruszając interesy konsumenta w zakresie, w jakim przewidują kategoryczne i bezwarunkowe uniemożliwienie konsumentowi ponownej aktywacji karty, doładowania i skorzystania z niej po upływie terminu jej ważności, a w konsekwencji, że zostały spełnione wszystkie przesłanki uznania przedmiotowych klauzul za niedozwolone w rozumieniu art. 385[1] KC.“
Klauzule niedozwolone są bezskuteczne i nie wiążą konsumentów z mocy prawa i od samego początku, zaś wyrok wydany w wyniku kontroli incydentalnej ma charakter deklaratoryjny, czyli nie tworzy nowej sytuacji prawnej (nie zmienia zapisów umowy).
Regułą jest, że nawet w przypadku stwierdzenia niedozwolonego charakteru danego postanowienia, sama umowa nadal obowiązuje, zaś jedyną zmianą jest wyłączenie z niej niedozwolonej klauzuli, o ile jej dalsze wykonywanie jest bez tej klauzuli możliwe. Sąd jest zobowiązany wyłącznie do zaniechania stosowania klauzuli niedozwolonej, tak aby nie wywierała ona wobec konsumenta skutków, zaś przepisy kodeksu cywilnego nie przewidują zastąpienia klauzuli niedozwolonej innym postanowieniem.
Zgodnie z art. 385[1] § 2 k.c. jeżeli postanowienie umowy zgodnie z art. 385[1] § 1 nie wiąże konsumenta, strony są związane umową w pozostałym zakresie.
Art. 385[1] § 2 kodeksu cywilnego
„§ 2. Jeżeli postanowienie umowy zgodnie z § 1 nie wiąże konsumenta, strony są związane umową w pozostałym zakresie.“
Wyłączając klauzule niedozwolone, strony umowy mogły nadal pozostawać związane jej postanowieniami, jednak nie może to spowodować niekorzystnych dla konsumenta skutków. W opisanej sprawie, wskutek wyłączenia spornych postanowień z umowy powstała sytuacja, w której brak jest regulacji co do kwestii możliwości ponownego aktywowania karty, doładowania i skorzystania z niej po upływie terminu jej ważności. Brak zatem przeszkód, aby klient mógł skutecznie żądać jej ponownej aktywacji i wydania towaru. Po wyeliminowaniu niedozwolonych postanowień regulaminu sklep był zobowiązany do realizacji uprawnień klienta z karty prezentowej.
Odmawiając, sklep za niewykonanie ponosi odpowiedzialność z uwagi za to, że opierał się na niedozwolonych postanowieniach wprowadzonego przez siebie regulaminu kart prezentowych.